'De 'nummer 2' in het Romeinse keizerrijk: wie had macht naast of achter de Keizer?

‘Rechterhand’, ‘éminence grise’, ‘schaduwpremier’: de geschiedenis kent vele voorbeelden van personen die in het staatsbestel de tweede plek naast de hoogste politiek leider innemen. Roemrucht zijn degenen die hun eigenlijke soeverein overvleugelden, zoals de Frankische hofmeiers en de Japanse shogun; tot de verbeelding spreken ook individuen als kardinaal Richelieu, die als eerste minister regeerde in naam van Lodewijk XIII. 

Ook het Romeinse keizerrijk kende nummers twee in zijn lange geschiedenis. Vanaf de eerste keizer, Octavianus Augustus, horen we regelmatig over persoonlijke assistenten of favorieten van de keizers. Maar bovenal in de laatste twee eeuwen van het bestaan van het Romeinse Rijk (althans in West-Europa) speelden personen die zich rond de keizerlijke macht ophielden een prominente rol. In deze lezing licht ik toe waarom we deze nummers twee juist in de Late Oudheid (284-476) frequenter tegenkomen en hoe zij gaandeweg hun stempel drukten op het staatsbestel en de verdeling van de macht in het Oost- en West-Romeinse rijk. We zullen uiteindelijk zien dat de vaste nummer twee in het westen een nummer één werd, terwijl de nummer twee in het oosten op gewelddadige wijze van het toneel verdween.